Çocuklar için felsefe nedir?
Philosophy for Children
Katkı Sağlayan: Volkan Gönen
Okul: İstek İzmir Okulları
Düzey: Tüm seviyeler
Branş: Sosyal Bilgiler
Deneyim Paylaşımı: Değerli meslektaşlarım, aşağıda çocuklar için felsefe pedagojisi ile ilgili bazı önemli ve öz bilgileri paylaşıyorum. Umarım sizler için de faydalı olur.
KAPSAMA NOKTASI: P4C, beş yaşından itibaren tüm çocukların ve hatta yetişkinlerin kullanabileceği bir eğitim programıdır. P4C çocuklarda eleştirel düşünmeyi, işbirliğini, yaratıcılığı ve özen gösteren düşünmeyi oluşturur.
ÇOCUKLAR İÇİN FELSEFE EĞİTİM PROGRAMI
Amerikalı filozof Matthew Lipman tarafından çocuklara felsefe yapmayı öğretmek amacıyla geliştirilen P4C (Philosophy for Children), bugün her yaş grubuyla her disiplin içinde uygulanan bir öğretim yöntemidir.
P4C, çocuklara felsefe yapmayı öğreten bir pedagojidir.
P4C, Çocuklara, felsefe tarihindeki “izm”leri tanıtmayı; felsefecilerin isimlerini, dönemlerini ya da kuramlarını öğretmeyi amaçlamaz.
Amaç, çocukların eleştirel, yaratıcı, işbirliğine dayalı ve özen gösteren düşünmenin ilk adımlarını atmalarını sağlamaktır.
Çocuklar İçin Felsefenin yararlarından birkaç tanesini sayacak olursak;
a- Çocuklarda kendine güven duygusu yaratır ve kendileriyle gurur duymasını sağlar. Çocuk birey olarak kabullenilişinin farkına varır.
b- Eleştirel düşünme ve düşünme becerilerini üst düzeyde tutar. Çocuklar yeni, yaratıcı fikirler üretmekten ve öne sürmekten çekinmez.
c- Çocuk soru sormaya, sorgulamaya başlar. Çevresine ve kendi düşüncelerine ilişkin analitik bir bakış açısı gelişir.
d- Dikkat eksikliği problemi yaşayan çocuklarda belirgin bir gelişme sağlar.
e- İletişim becerilerini üst düzeyde tutmasına yardımcı olur.
Çocuklar İçin Felsefe Hareketi bugün, okul-öncesi eğitimden ortaöğretime kadar uzanan uluslararası bir yöntem haline gelmiştir. İngiltere’de yaklaşık 3.000 okulda ders olarak uygulanmaktadır.
P4C, diyalojik yaklaşımı temel alıyor. Yani “öğretimde öncelik, bilginin öğretici tarafından aktarılması, doktrine edilmesi değil, öğrenenin eleştirel düşünme becerisini geliştirmek olmalıdır” ilkesinden hareket ediyor.
“Felsefe” öğretmek değil, “felsefe yapma”yı öğretmek, eleştirel düşünme becerisinin kazandırılması için en elverişli araçlardan biridir. Eleştirel düşünme alışkanlığının kazanılması da, tüm alanlardaki öğrenmenin iyileşmesinin temel koşullarından biri.
“Yalan söylemek doğru değildir” bilgisi soruşturulmalı mıdır, yoksa hiç soruşturulmadan doğru bilgi olarak alınıp yola devam mı edilmelidir? Böyle bir bilgi, soruşturma yapılmaksızın kavranabilir mi, içselleştirilebilir mi, uygun biçimde davranışa dönüşebilir mi?
P4C Nasıl Çalışır? Çocuklar İçin Felsefe (Philosophy for Children), ilk olarak 1970’lerde Amerika’da felsefeci Matthew Lipman’ın çalışmaları çerçevesinde ortaya çıkan bir pedagojidir. Lipman’ın Soruşturan Topluluk Metodu (Community of Inquiry Method) bugün dünyada en çok kullanılan metottur. Buna göre, çocuklar bir uyaran (hikaye, fotoğraf, video, nesne, vb.) etrafında çember şeklinde bir araya toplanır ve bu uyaran karşısında sorulara ve felsefe yapmaya yönlendirilirler. Eğitmen doğru cevabı veren kişi değil, çocukları düşünmeye ve konuşmaya teşvik eden kişi olarak yer alır. Eğitmen temel sorunu verdikten sonra “diyalog ve soruşturma” başlar. Her oturum mutlaka bir “değerlendirme” ile sonlanır. Bazı oturumlarda yaratıcı drama etkinliklerinden de yararlanılır. Öğrenci, soruşturulan felsefi sorunla ilgili olarak oturum öncesinde sahip olduğu bilişsel seviyenin mutlaka üzerinde bir noktada oturumdan ayrılır.
Çocuklarla birlikte yapacağımız felsefe atölyelerinde, farklı felsefi alanlara odaklanılacaktır. 4 oturum boyunca, “Duygular Felsefesi” dediğimiz alanda, sırasıyla Mutluluk, Özgürlük, Sevgi ve Cesaret soruları üzerinde çalışacağız. Uyaran olarak Homeros’un ünlü Odise Destanı’ndaki hikâyelerden bazılarını kullanacağız.
Haftada bir gün ve yaklaşık 1’er saat sürecek olan atölye çalışmaları sonucunda, çocuklar:
- Felsefi problemlerle tanışacaklar. - Düşünme becerilerini (akıl-yürütme, araştırma, kavramsallaştırma) geliştiren bir çalışma yapacaklar. - Bir topluluk içerisinde aktif katılım gösterecekler ve sosyal becerilerini (ben diliyle konuşmak, nezaket, farklı fikirlere saygı) geliştiren paylaşımlarda bulunacaklar. - Fikirlerini söylemeyi ve onlara karşı fikirler söylenmesini kişiselleştirmemeyi öğrenecekler, kendilik değerlerini ve duygusal esnekliklerini geliştiren etkinliklerin içinde olacaklardır.
Eğitim İçeriği: Homeros’un ünlü Odise Destanı, Komutan Odise liderliğindeki 12 Yunan gemisinin, Truvalılar’a karşı kazanılan zaferin ardından, 10 yıl süren eve geri dönüş yolculuğunu konu almaktadır. İlk ve Ortaokullarımızda bu destandaki bazı hikâyelerden yola çıkarak Duygular Felsefesi alanındaki 4 konuyu tartışacağız: Mutluluk, Özgürlük, Sevgi, Cesaret.
1. Lotus Adası ve Mutluluk Büyük fırtınanın ardından Lotus Adası’na düşen Komutan Odise ve askerleri, burada sihirli lotus şurubuyla karşılaşırlar. Bu şuruptan içenler, bütün sorunlarını ve sorumluluklarını unutup hep mutlu olacaklardır. Ancak şurup içildiği takdirde adadan bir daha çıkmak mümkün olmayacaktır. Odise, içeni sürekli mutlu yapan ve kaygılarını unutmasını sağlayan lotus şurubunu içmeli midir, içmemeli midir?
2. Sirenler’in Adası ve Özgürlük Odise ve askerleri büyüleyici sesleriyle şarkı söyleyen Sirenler’in adasına yaklaşmıştır. Onların büyüleyici sesini duyan herkesin, o sese ulaşmak için denize atlayacağını ve ölümle karşılaşacağını bilmektedirler. O yüzden Odise, tüm askerlerine kulaklarını balmumuyla tıkamalarını söyler. Kendisini ise kulakları açık, geminin direğine bağlatır. Odise bu muhteşem sesin etkisi altına girer ve ona ulaşamadığı için çok üzülür. Askerlerinden biri sesi merak eder, kulaklarındaki balmumunu çıkarır ve denize atlar. Diğer askerler ise Odise’ye itaat ederler ve Sirenler’in sesini çok merak ettikleri halde, kulaklarından balmumunu çıkarmazlar. Şimdi burada özgür olan kimdir? Sirenler’in sesini duyan ve acı çeken Odise mi, Sirenler’in sesini duyan ve ölüme giden asker mi, yoksa Sirenler’in sesini duyma merakından vazgeçerek hayatta kalan askerler mi?
3. Kalipso’nun Adası ve Sevgi Odise, büyük fırtınanın ardından yarı baygın bir halde su perisi Kalipso’nun adasına düşer. Kalipso ona bakar, onu iyileştirir ve ona âşık olur. Odise ise evine ve onu bekleyen karısına ve çocuğuna kavuşmak ister. Odise, Kalipso’nun ‘bu adadan kurtulmak istiyorsan beni sevmeli ve benimle evlenmelisin’ isteğine nasıl cevap verebilir?
4. Phaiaklar’ın Adası ve Cesaret Odise, Phaiaklar’ın adasına düştüğünde, kimliğini unutmuştur. Ne Odise kendisinin kim olduğunu bilmektedir, ne de Phaiaklar karşılarındaki kişinin Odise olduğunu bilmektedirler. Gece olunca Phaiaklar konuklarına Odise’nin savaş hikâyelerini anlatırlar. Hikâyenin bir yerinde Odise’nin savaşa gitmemek için deli rolü yaptığını anlatırlar. Odise, kendi hikâyesinin anlatıldığından habersiz, bu adamın ne kadar korkak olduğunu söyler. Phaiaklar ise öyle olmadığını söylerler, çünkü Odise’nin savaşa giderse 20 yıl dönemeyeceğini kâhinlerden öğrendiğini, o yüzden deli rolü yaptığını söylerler. Odise, savaşa gitmemek için deli rolü yapan bir korkak mıdır, yoksa haklı gerekçesi olan cesur bir insan mıdır?
ÇOCUKLAR İÇİN FELSEFE (P4C)
ÖNERİLEN KAYNAKLAR
· Matthew Lipman , Philosophy for Children (edited with Terrell Ward Bynam), 1976
· Matthew Lipman, Philosophy in the Classroom, 1980
· Matthew Lipman, Philosophy Goes to School, 1988
· Matthew Lipman, Thinking in Education, 1991
· Matthew Lipman, Thinking Children and Education, 1993
· Peter Worley, The If Machine: Philosophical Enquiry in the Classroom, 2010
· Peter Worley, The Philosophy Shop: Ideas, Activities and Questions to Get People, Young and Old, Thinking Philosophically, 2012
· Peter Worley, Thoughtings: Puzzles, Problems and Paradoxes in Poetry to Think with,2012
· Peter Worley, The If Odyssey: A Philosophical Journey Through Greek Myth and Storytelling for 8 - 16-Year-Olds, 2012
· Peter Worley, Once Upon an If: The Storythinking Handbook,2014
· Peter Worley, 40 lessons to get children thinking: Philosophical thought adventures across the curriculum,2015
· Jana Mohr Lone, Philosophy and Education, 2012
· Jana Mohr Lone, The Philosophical Child, 2015
· Jana Mohr Lone, Philosophy in Education: Questioning and Dialogue in Schools, 2016
· James Nottingham, Challenging Learning: Theory, Effective Practice and Lesson Ideas to Create Optimal Learning in the Classroom, 2010
· James Nottingham, Encouraging Learning: How You Can Help Children Learn, 2012
· James Nottingham, The Learning Challenge: How to Guide Your Students Through the Pit of Learning, 2017
· Jason Buckley, Pocket P4C - Getting Started with Philosophy for Children, 2012
· Jason Buckley, Thinkers' Games, 2012
· John Dewey, Deneyim ve Eğitim, Odtü Yayınevi
· John Dewey, Günümüzde Eğitim John Dewey, Pegem Akademi Yayıncılık, 2014
· Nigel Warburton, Felsefe Muhabbetleri, Maya Kitap, 2016
· Nigel Warburton, Felsefe Muhabbetlerine Devam, Maya Kitap, 2017
· Nuran Direk, Filozof Çocuk, Pan Yayıncılık, 2006
· Nuran Direk, Çocuklarla Felsefe, Pan Yayıncılık, 2016
· Roger-Pol Droit-Çocuklarla Felsefe Sohbetleri,Say Yayınları, 2014
· David White, Çocuklar İçin Felsefe-40 Soru
· Gulbenkian Komisyonu, Sosyal Bilimleri Açın, Metis Yayıncılık, 2014
· Martha Nussbaum, Not for Profit: Why Democracy Needs the Humanities, 2010
· Auguste Comte-Sponville, Büyük Erdemler Risalesi, Bilgi Üniversitesi Yayınları
· UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) Philosophy A School of Freedom, 2007
· WORLD ECONOMIC FORUM, The Future of Jobs Employment, Skills and Workforce Strategy for the Fourth Industrial Revolution, 2016
Uygulamalar İçin:
· Filozof Çocuk Serisi, Tudem Yayınları
· Çıtır Çıtır Felsefe Serisi, Günışığı Yayınları
· Felsefe Dedektifi Serisi, Mandolin Yayınları
· Küçük Filozoflar Serisi, Metis Yayınları
· Pikolo ile Felsefe Öğreniyorum, ODTÜ Yayınları
· Leyla Fonten’den Öyküler Serisi, Redhouse Kidz
· Düşün Bakalım, NTV Yayınları
· Filozoflar Dünyası-Çizgili Felsefe Ansiklopedisi, Aylak Kitap
· Serhan Büyükkeçeci, Paradokslar ve Mantık Oyunları, Timaş Yayınları
· Rolf Dobelli, Hatasız Düşünme Sanatı, NTV Yayınları
· Montaigne, Denemeler
İlgili bazı adresler: